علائم اختصاری روی سیم و کابل

سیم و کابل برق انواع گوناگونی دارند. هر یک از این محصولات دارای نوع رسانا، عایق درونی، نوع زره، اندازه سیم و ضخامت آن، آمپر و موارد گوناگون دیگر هستند که دانستن آنها باعث میشود یک سیم را با نوع دیگر اشتباه نگیریم. بطورکلی علائم اختصاری که روی سیم و کابل مشاهده میکنیم، نشان دهنده ساختار محصول مورد نظر ماست تا مثلا اشتباهی به جای یک کابل برق قدرت از یک کابل تلفن دو زوج استفاده نکنیم یا کابل کواکسیال را بجای کابل فیبر نوری استفاده نکنیم. البته احتمالا همه ما این مسئولیت را بر عهده فروشنده میگذاریم و ترجیح میدهیم به اطلاعات جزئی خود اکتفا کنیم. اما آگاهی از این علائم میتوانند در مواقع ضروری و هنگام جایگزینی دو سیم یا کابل به کمک ما بیایند، پس نباید بی تفاوت از کنار آن عبور کنیم، زیرا ممکن است در صورت نداشتن اطلاعات کافی مدار برق خانه یا وسیله مورد استفاده را با مشکلات جدی مواجه کنیم.

پیش از آنکه به سراغ بررسی علائم اختصاری روی سیم و کابل برویم، باید تفاوت سیم و کابل را بشناسیم. با توجه به این مساله بهتر است قبل شناسایی و یادگیری علائم اختصاری روی سیم و کابل ابتدا با انواع سیم و انواع کابل آشنا شوید.

لازم به توضیح است از آنجاییکه در بازار از واژه سیم و کابل در هنگام خرید و فروش استفاده میشود، بسیاری از افراد تفاوت های این دو را نمیدانند و برخی هم تفاوت های بیشتری برای این دو دسته محصول قائل هستند. در این بخش به طور خلاصه و کلی به بررسی تفاوت های سیم و کابل خواهیم پرداخت.

• کابل:

کابل برق از یک الی چند رشته سیم بهم تابیده شده تشکیل شده است که به یک یا چند لایه عایق نیز مجهز شده اند. کابل ها میتوانند در دو جنس کابل آلومینیومی و کابل مسی به بازار عرضه شوند. مهمترین وظیفه این محصول، عبور جریان الکتریکی و انتقال آن است. برخی از کابل ها برای افزایش مقاومت در برابر عوامل زیست محیطی، از یک آرمور و زره در ساختار خود استفاده کرده اند. برخی دیگر نیز به شیلد مجهز هستند که دریافت نویز آنها را کاهش داده و مقاوتشان را افزایش میدهد و به آن کابل شیلد دار میگویند. در زبان انگلیسی به کابل برق علاوه بر Cable ،Cord Power نیز گفته میشود. Cord به کابل هایی میگویند که جریان الکتریکی را انتقال میدهند.

• سیم:

سیم از یک هادی و رسانای جریان الکتریکی تشکیل شده است. وظیفه اصلی این تجهیزات انتقال جریان الکتریسیته از یک مکان به مکانی دیگر است. سیم مفتول مسی و مفتول آلومینیومی، سیم هایی هستند که هیچ نوع روکشی ندارند و تنها از یک هادی تشکیل شده اند. از این سیم ها اغلب در سیم پیچی موتورها، تجهیزات صنعتی و… استفاده میشوند. سیم هایی که در صنعت ساختمان سازی، اتوموبیل سازی و… مورد استفاده قرار میگیرند، سیم های برق روکشدار هستند.

علائم اختصاری روی سیم های برق

احتمالا متوجه شده اید که بر روی سیم ها و کابل ها حروف و اعدادی توسط کارخانه چاپ شده اند که برای مشخص کردن نوع عایق و هادی و نوع کاربرد سیم یا کابل است. حروفی که روی سیم و کابل به کار میرود، مفاهیم مختلفی دارند. برای سیم این حروف عبارت انداز:

حرف N به معنی سیم مسی است که طبق استاندارد آلمان میباشد و حرفY نشان دهنده عایق پر و تودور (pvc) است و حرف zوs برای سیم های مخصوص بکار میروند. همچنین حرف F برای سیم های نرم، حرف A برای سیم کشی داخل لوله ها و حرف M برای سیم های مقاوم دربرابر رطوبت بکار میرود.

لایه های تشکیل دهنده کابل برق

بطورکلی میتوان گفت که یک کابل برق از بخش های زیر تشکیل میشوند:

• هادی (Conductor)

مشخصا این قسمت از کابل وظیفه هدایت جریان الکتریکی را برعهده دارد و جنس آن معمولا یا مس و یا آلومینیوم است. کابل برق از نظر نوع هادی به چند دسته تقسیم میشود:

• هادی تک مفتولی (solid)
• هادی نیمه افشان (stranded)
• هادی افشان (flexible)
• حفاظ هادی (Conductor Screen)

یک نوار نیمه رسانا است که باعث میشود میدان مغناطیسی یکنواختی ایجاد شود و تنش های الکترواستاتیکی را کمینه میکند (برای فشار متوسط و فشار قوی).

• عایق (Insulation)

عایق ها در واقع قسمتی از کابل است که مانع از هدایت جریان برق میشود. دو نوع پرکاربرد عایق ها از جنس PVC و از جنس پلی اتیلن (PE) است.

• حفاظ عایق (Insulation Screen)

یک نوار نیمه هادی است که وظیفه اش همانند حفاظ هادی میباشد.

• شیلد (Shield)

شیلد معمولا از جنس مس است، برای جلوگیری از تابش امواج الکترومغناطیس استفاده میشود. همچنین دیگر علت استفاده از شیلد اینست که برای جریان نشتی و یا جریان های خطا مسیری ایجاد شود (شیلد ها در یک طرف به زمین وصل میشوند). البته در کابل های ابزار دقیق و کنترلی یک بخش به نام محافظ کلی (Overall Screen) هم وجود دارد که مانند شیلد بر روی عایق کشیده شده است و برای جلوگیری از تداخل نویز و از بین بردن اثر کابل های مجاور استفاده میشود و بصورت چند مفتولی، نوار و بافت استفاده میشود.

• زره (Armor)

زره وظیفه محافظت مکانیکی از کابل را برعهده دارد.

• روکش بیرونی (Outer Sheath)

روکش بیرونی بر روی زره کشیده میشود و وظیفه حفاظت کلی از نظر مکانیکی، آب و هوایی، شیمیایی و… را بر عهده دارد. این لایه معمولا بر اساس رنگ کدبندی میشود تا بین فشار ضعیف، متوسط و قوی و کابل های ابزار دقیق تفاوت به چشم آید.

علائم اختصاری روی کابل های برق

توضیحات بالا با نحوه نام گذاری و اینکه علائم اختصاری کابل ها چگونه هستند، آشنا کرد. حالا باهم به تعریف این دسته از کدها میپردازیم که در استاندارد DIN VDE 0271/0276 وجود دارد. فرض کنید که کابل های قدرت بصورت چند بخشی رو به رو تعریف میشوند که میتوان بطورکلی آنها را به ۴ بخش کلی دسته بندی کرد.

• اول: مشخصات لایه های اصلی کابل های قدرت (۱،۲،۳،۴،۵،۶)
• دوم: هادی حفاظتی (درصورت وجود داشتن) (۷)، تعداد رشته ها (۸)
• سوم: سطح مقطع هر رشته (که برحسب میلیمترمربع است) (۹) نوع هادی (از نظر شکل) (۱۰)
• چهارم: ولتاژ اسمی کابل (۱۱)

تعریف کلی از حروف و علائم اختصاری روی سیم و کابل

هویت طراحی یا استاندارد:  

• N: مطابق با استانداردها
• (N): مشابه با استانداردها ۲

جنس هادی:

• A: هادی المینومی
• _: مس هادی

جنس عایق:

• Y: پی وی سی
• ۲Y: پلی اتیلن
• ۲X: کراس لینک
• _: کاغذ اشباع شده

هادی متمرکز:

• C: هادی هم مرکز مسی
• CW: هادی هم مرکز مسی شکل موجی
• CE: هادی هم مرکز مسی بر روی هر کدام از هسته
• S: حفاظ شامل سیم های مسی
• SE: حفاظت از سیم های مسی بر روی هر کدام از هسته
• H: لایه های هادی
• (F): حفاظ طولی مقاوم در برابر آب ها

زره یا آرمو:

• B: زره نوار فولادی
• F: زره از سیم فولادی گالوانیزه مدل تخت
• G: نوارهای فولادی گالوانیزه مارپیچی شکل
• R: زره از سیم فولادی گالوانیزه با مقطع گرد

جنس غلاف یا شیت

• A: پوشش از آمیزه نخ کنفی
• K: غلاف سربی
• KL: غلاف نازک آلمینیومی
• Y: شیت پی وی سی
• ۲Y: شیت پلی اتیلن

هادی حفاظتی:

J: شامل هادی محفاظ – هادی به رنگ زرد/سبز/مسی

O:  فاقد هادی محفاظ – فاقد هادی به رنگ زرد/سبز/مسی

تعداد رشته ها

سطح مقطع هادی بر حسب میلیمتر مربع

نوع هادی:

• r: هادی با مقطع گرد
• s: هادی با مقطع قطاعی
• هادی با مقطع بیضی شکل
• e: هادی مفتولی با مقطع گرد
• m: هادی رشته ای افشان
• h: هادی با مقطع تو خالی
• v : هادی فشرده

رنج ولتاژ نامی

• ۰,۶/۱ kV
• ۳,۶/۶ kV
• ۶/۱۰ kV
• ۱۲/۲۰ kV
• ۱۸/۳۰ kV
• ۲۰/۳۵ kV
• ۴۰/۶۹ kV
• ۶۴/۱۱۰ kV
• ۷۶/۱۳۲ KV

حروف ویژه 

Z- Numbered control cable: کابل کنترل شماره گذاری شده.

A- Single core: تک رشته

F- Flexible: انعطاف پذیر

(E)- Intrinsically safe (blue): از نوع ایمنی ذاتی که معمولا آبی رنگ هستند.

(TR)- Transparent outer sheath: پوسته بیرونی شفاف که معمولا در کابل های کنترلی استفاده میشود.

(B)- Drain wire: دارای سیم تخلیه

این سیم در راستای طول به بخش فلزی شیلد متصل است و شیلد کابل به جای اتصال مستقیم از طریق این سیم زمین میشود، با اینکار شیلد راحتتر به ترمینالی جهت زمین کردن اتصال می یابد.

(PU)- Polyurethane: پلی اورتان

آشنایی بیشتر با رنگ های کابل های چند رشته

کابل ها از نظر شکل، سطح مقطع، تعداد رشته و خیلی موارد دیگر متفاوت هستند که باید به خوبی علائم اختصاری هر یک را شناخت تا به انتخاب مناسبترین آنها کمک کند.

کابل ها بصورت کلی از نظر شکل، به دو دسته گرد و مثلثی تقسیم میشوند. کابل گرد با حرف اختصاری (r) و کابل مثلثی با حرف اختصاری (s) شناخته میشوند.

اما رسانا یا همان هادی کابل ها هم به دو دسته رشته ای و مفتولی تقسیم میشوند، که کابل های مفتولی با حرف (e) و کابل های رشته ای یا همان افشان با حرف اختصاری (m) نشان داده میشوند.

کابل ها به دلیل تعداد رشته های بالا و برای اینکه به اشتباه تشخیص داده نشوند، عایق هر رشته را با رنگ های متفاوت طبق استانداردهای ایران و VED0271 آلمان طراحی میکنند.

جدول زیر رنگبندی انواع کابل ها:

معرفی انواع کابل بر اساس علائم اختصاری

یکی از نکات خرید کابل تلفن نیز توجه به علائم اختصاری روی آن است و تا این بخش از مقاله با انواع علامت اختصاری سیم و کابل آشنا شدید. از کنارهم قرار دادن هر یک از این علائم ساختار کابل مورد نظر از نوع هادی، نوع عایق، جنس تشکیل دهنده اجزای کابل و ویژگی های اضافی هر سیم و کابل بدست می آید. در خرید و فروش انواع کابل این علائم بسیار اهمیت دارند بطوریکه ما با ذکر چند نمونه تصمیم گرفته ا‌یم استفاده بهتر از علائم اختصاری روی سیم و کابل ها را برای شما شرح دهیم. این نمونه ها از مواردی هستند که حتما در هنگام خرید سیم و کابل باکیفیت بچشم شما برخورد کرده اند.

• کابل nayy چیست؟

برای اینکه با مفهوم این کابل پرکاربرد آشنا شویم کافیست تک تک علائم اختصاری را در جدول پیدا کرده و معنی هر یک را در کنار هم قرار دهیم. برای مثال دو حرف اول این علامت با نشان na نشان دهنده جنس هادی کابل است که از آلیاژ آلومینیوم شناخته شده است. دو حرف بعدی نیز نشان دهنده عایق کابل و غلاف آن هستند که هر دو از پی وی سی ساخته شده اند.

• کابل n2xy چیست؟

اگر انواع علامت اختصاری سیم و کابل را بخوبی درک کرده باشیم، براحتی میتوانیم ساختار این نوع کابل را حدس بزنیم. منظور از حرف N که همان هادی یا رسانای کابل است که از جنس آلیاژ مس است. باتوجه به جدول علائم اختصاری مفهوم X2 هم بیان کننده جنس عایق است که پلی اتیلن شبکه ای یا کراسلینک شده است. حرف آخر هم بیانگر نوع عایق یعنی پی وی سی است. این کابل نوعی کابل قدرت است که تنها از نظر جنس عایق با کابل پر استفاده NYY تفاوت دارد.

• کابل nyaf چیست؟

این کابل نشان دهنده این است که هادی از نوع مس بوده که با علامت N مشخص میشود. علامت Y نیز نشان میدهد که کابل مورد نظر دارای عایق پی وی سی است. اما دو حرف آخر این کابل بیانگر رشته ای بودن هادی مسی هستند که به افشان شهرت دارند. بنابراین این علامت اختصاری کابل افشان مسی است که البته با دو علامت اختصاری دیگر از جمله H05V-K و H07V-K نیز شناخته میشوند.

بطورکلی در صورتیکه قصد خرید سیم و کابل دارید و نیاز به مشاوره فنی و راهنمایی بیشتر داشتید سیم و کابل لاله زار در خدمت شماست.